Versierde kolom
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een versierde kolom is een verticale drager in de bouwkunde, meestal met een ronde doorsnede, die naast een constructieve functie ook esthetische en decoratieve elementen bevat, zoals ornamenten, reliëfs of sculpturen.
Omschrijving
Een kolom, pilaar of zuil is een verticale ondersteuningsconstructie, waarvan de hoogte aanzienlijk groter is dan de breedte. Zuilen hebben doorgaans een ronde doorsnede en zijn vaak uitgevoerd in natuursteen. Ze bestaan gewoonlijk uit drie delen van onder naar boven: het basement (voetstuk), de schacht en het kapiteel (bekroning). Een zuil is primair bedoeld om druk en knik op te vangen, zoals de krachten van een boog of latei erboven. Kolommen kunnen uit diverse materialen bestaan, zoals staal, gietijzer, gewapend beton, hout en metselwerk. Een zuil die uit één stuk steen bestaat, wordt een monolietzuil genoemd. Een pilaster is een platte, iets uitspringende pilaar tegen een muur, die voornamelijk een decoratieve functie heeft, hoewel deze ook een constructieve rol kan spelen bij het dragen van een boog of hoofdgestel.
Versierde kolommen combineren deze structurele functie met artistieke expressie en worden veel gebruikt in architectuur om gebouwen een monumentaal of sierlijk karakter te geven. De versieringen kunnen variëren van eenvoudige verticale groeven, 'cannelures' genaamd, tot complexe reliëfs, beeldhouwwerk of uitgebreide kapiteelversieringen. Cannelures zijn verticale geulen of groeven in de schacht van een zuil of pilaster, die de zuil een minder zwaar en meer verticaal uiterlijk geven. Soms zijn cannelures gevuld met ornamenten.
Klassieke Zuilenorden
In de klassieke architectuur, met name de Griekse en Romeinse stijlen, zijn versierde zuilen een essentieel onderdeel van tempels en openbare gebouwen. De drie bekendste Griekse bouworden zijn de Dorische, Ionische en Korinthische orde, elk met kenmerkende ornamenten en verhoudingen.
De Dorische orde is de oudste en meest eenvoudige, met robuuste zuilen die meestal geen basement hebben en cannelures met scherpe raakvlakken (graten). Het kapiteel is onversierd.
De Ionische orde is slanker en eleganter dan de Dorische. Kenmerkend zijn het basement, diepere cannelures gescheiden door een smalle band (riem), en een kapiteel versierd met spiraalvormige voluten.
De Korinthische orde is de jongste en meest rijk gedecoreerde Griekse orde. Deze lijkt sterk op de Ionische, maar onderscheidt zich door het uitbundig versierde kapiteel met acanthusbladeren en kleine voluten.
De Romeinen namen de Griekse bouworden over en ontwikkelden daarnaast de Toscaanse en Composiete orde. De Toscaanse orde is een vereenvoudigde Romeins-Dorische variant, vaak zonder cannelures en met een eenvoudig kapiteel en basement. De Composiete orde combineert kenmerken van de Ionische en Korinthische orde, met name in het kapiteel.
Vergelijkbare termen
Dorische zuil
Gebruikte bronnen: